Ly Phụ Hành

Ly Phụ Hành (Nguyễn Khuyến)

嫠婦行
君不見：
里有嫠父愁獨宿，
營食謀衣日不足。
鄰媼見之憐饑寒，
室家謀與少年續。
少年強壯嗜欲廣，
嫠婦疲病筋力衰。
供給使令不相應，
縱然見合終必離。
再醮本為饑寒謀，
不免饑寒是可恥。
況復不聞父母言，
私奔更為鄰里鄙。
嗟嗟鄰媼何愛嫠？
愛之則是謀則非。
饑寒只應粟布給，
老大再醮非所宜。

Ly Phụ Hành

Quân bất kiến:
Lý hữu ly phụ sầu độc túc,
Doanh thực mưu y nhật bất túc.
Lân ảo kiến chi liên cơ hàn,
Thất gia mưu dữ thiếu niên tục.
Thiếu niên cường tráng thị dục quảng,
Ly phụ bì bệnh cân lực suy.
Cung cấp sử linh bất tương ứng,
Túng nhiên kiến hợp chung tất ly.
Tái tiếu bản vị cơ hàn mưu,
Bất miễn cơ hàn thị khả sỉ.
Huống phục bất văn phụ mẫu ngôn,
Tư bôn cánh vi lân lý bỉ.
Ta ta lân ảo hà ái ly?
Ái chi tắc thị, mưu tắc phi.
Cơ hàn chỉ ưng túc bố cấp,
Lão đại tái tiếu phi sở nghi.

Dịch nghĩa

Chàng chẳng thấy:
Trong làng có chị goá chồng buồn bã nằm một mình,
Lo ăn lo mặc hàng ngày không đủ.
Mụ láng giềng thấy thế thương tình đói rét,
Khuyên chị chắp mối tơ duyên với chàng trẻ tuổi.
Chàng trẻ tuổi khoẻ mạnh, ham muốn nhiều,
Chị goá chồng ốm yếu, gân sức mỏi mệt.
Không sao đáp ứng được mọi sự sai khiến đòi hỏi của chàng trẻ tuổi,
Dù có sum họp thì sau ắt cũng chia lìa.
Tái giá vốn vì chuyện đói rét,
Không tránh khỏi đói rét thì thật đáng xấu hổ.
Huống nữa lại chẳng nghe lời cha mẹ dạy,
Lén lút theo nhau càng làm cho xóm làng khinh bỉ,
Than ôi! Mụ hàng xóm thương chị gái goá làm gì?
Yêu thương thì đúng nhưng lo tính hộ lại sai.
Thương người đói rét chỉ nên cho thóc cho vải,
Chứ người nhiều tuổi tái giá thì không thích hợp.

Rút từ Quế Sơn thi tập (A.469), Nam âm thảo (VHv.2381), Yên Đổ tiến sĩ thi tập (VHv.1864).

Để đối phó với phong trào sĩ phu Cần Vương và thu phục nhân tâm, thực dân Pháp thông qua Tổng đốc Nam Định lúc ấy là Vũ Văn Báo, con thày học cũ của Nguyễn Khuyến, mời ông trở lại làm quan nhưng ông một mực từ chối. Bài này, ông mượn lời người gái goá để trả lời sự mời mọc đó.

Nguồn:

1. Nguyễn Huệ Chi, Thi hào Nguyễn Khuyến: đời và thơ, NXB Giáo dục, 1994

2. Trần Văn Nhĩ, Tuyển tập thơ chữ Hán Nguyễn Khuyến, NXB Văn nghệ, 2005

Bản dịch của Phan Văn Ái

Chàng chẳng thấy gái này gái goá,
Buồn nằm suông, suông cả áo cơm.
Thương vay cái mụ tá ơm,
Thấy chàng tuổi trẻ ép làm lứa đôi.
Chàng tuổi trẻ chơi bời quên nhọc,
Gái già này sức vóc được bao.
Muốn sao, chẳng được như sao,
Dẫu rằng sum họp thế nào được lâu.
Lấy chồng vốn nhờ câu ăn mặc,
Thế mà rầy đói rách ủ ê;
Huống nhời cha mẹ chẳng nghe,
Tư bôn lại phải chê người cười.
Mụ hỡi mụ, thương người chi thế,
Thương thì hay, mưu kế chửa hay.
Thương thì gạo vải cho vay,
Lấy chồng thì hẳn gái này xin thôi!

Bản dịch này có sách ghi là của chính tác giả Nguyễn Khuyến, hoặc có sách ghi của Đỗ Huy Liêu, nhưng theo Đỗ Văn Hỷ (Tạp chí Văn học số 1-1983) thì dịch giả là Phan Văn Ái. Tác giả đã dẫn lời ghi chú của Phan Văn Ái trong Phụng minh toàn tập: “Đây là bài viết của Tam nguyên Yên Đổ họ Nguyễn, nhân vâng mệnh diễn ra quốc âm, chép phụ ở phần sau.”

Bản dịch của Lương Trọng Nhàn

Chàng chẳng thấy:
Làng có chị goá chồng buồn bã,
Một mình lo ăn mặc chẳng xong.
Thấy thế có mụ láng giềng,
Khuyên chị chắp mối tơ duyên với chàng.
Chàng tuổi trẻ lòng đầy ham muốn,
Chị goá chồng yếu ốm, mỏi mê.
Không sao đáp ứng mọi bề
Dù có sum họp sau về cũng đi.
Tái giá vốn cũng vì đói rét,
Còn đói thì đáng xấu hổ thay.
Huống nữa lại chẳng nghe cha mẹ,
Lén lút theo làng xóm khinh khi,
Than ôi! mụ kia thương chị làm gì?
Yêu thương thì đúng tính thì lại sai.
Thương người vải thóc cho vay,
Gái già tái giá thì hay đằng nào.

Bài thơ hay các bạn vừa xem là bài “Ly Phụ Hành” của tác giả Nguyễn Khuyến. Bài thơ thuộc Tập Thơ Chữ Hán – Nguyễn Khuyến, danh mục thơ Nguyễn Khuyến (Nguyễn Thắng) một trong những Nhà Thơ Việt Nam Vĩ Đại Và Tiêu Biểu. Hãy cùng đọc và thưởng thức nhiều tác phẩm thơ ca khác, có rất nhiều bài thơ hay đang chờ các bạn!

Các Bạn Đang Xem Bài Viết Bài Thơ: “Ly Phụ Hành” (Nguyễn Khuyến) Tập Thơ Chữ Hán Của Tác Giả Nguyễn Khuyến Trong Tập Thơ Chữ Hán Tại Blog ChieuTa.Com. Truy Cập Blog Thường Xuyên Để Xem Nhiều Bài Viết Mới Hàng Ngày Nhé!